هجدهم ذي الحجه هر سال يادآور واقعه اي مهم و نقطه عطفي در تاريخ اسلام است كه شيعيان از آن به عنوان يكي از اعياد بزرگ اسلامي يعني « عيد غدير » ياد مي كنند. در اين روز شيعيان و محبان اهل بيت (عليهم السلام ) به جشن و شادي و سرور مي پردازند و اين روز عظيم را به يكديگر شادباش مي گويند.

ناصر سعد -  موضوع حادثه مهم و تاريخي غديرخم از زمانهاي دور همواره از مباحث اصلي و اساسي تاريخ اسلام بوده كه اين امر ناشي از سرنوشت ساز بودن اين واقعه عظيم در مسئله امامت و خلافت حكايت دارد.

جانشيني پيامبر عظيم الشان اسلام (صلي الله عليه و آله و سلم ) نقطه اصلي اختلاف بين دو طايفه عمده مسلمانان بعد از رحلت رسول خدا بوده است . شيعيان معتقدند جانشيني پيامبر يك امر الهي است و هيچگاه اين مهم به امت اسلامي واگذار نشده است . از سويي ديگر اهل سنت معتقدند كه تعيين جانشيني پيامبر امري الهي نبوده و بعد از رحلت پيامبر اسلام به امت او محول گرديده است . با اين مقدمه به بررسي دلايل شيعيان جهت گراميداشت روز غدير مي پردازيم :

1) شيعيان از آن رو روز غديرخم را عظيم و بزرگ مي شمارند چون اعتقاد دارند اين واقعه مهم بيانگر حقيقتي است كه هيچگاه از متن اسلام جداشدني نيست و آن مسئله امامت و ولايت است . به عقيده شيعه اين مسئله صرفا واقعه تاريخي نيست بلكه يكي از پايه هاي مهم دين مبين اسلام بوده و سرنوشت دين و دنياي مسلمين به آن بستگي دارد. مگر نه اينست كه رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم ) در آن روز عظيم بنا به فرمان و تاكيد پروردگار حضرت علي (عليه السلام ) را بعنوان جانشين خود و امام مسلمين بعد از خويش معرفي كرد و فرمود : اين علي بن ابيطالب برادر وصي و جانشين من و امام بعد از من است . (1 ) قطعيت واقعه غدير چه در متون روايي اهل سنت و چه شيعيان كمتر از قطعيت بعثت رسول خدا نيست و مدارك آن در جاي جاي كتب تاريخي اين دو فرقه بزرگ اسلامي به وفور يافت مي شود. حال كه چنين است مگر پيامبر در آن روز شخصيتي را از طرف پروردگار تعيين نكرد و اطاعتش را بر عرب و عجم كوچك و بزرگ سفيد و سياه واجب نكرد فرمان او را نافذ و مخالفانش را آمرزيده نخواند مگر در آن روز او را پس از خود برترين مردم از زن و مرد معرفي نفرمود (2 ) اگر اينطور است پس آيا تلاش براي شناخت امام علي (ع ) و شناساندن آن حضرت به ديگران چيزي جز كمك كردن به پايه هاي اساسي اعتقادي مسلمانان مي تواند باشد اكنون كه اعتقاد داريم امام علي (عليه السلام ) جانشين بلافصل پيغمبر و منصوب از طرف خداوند است آيا نبايد آن روز را بزرگ بداريم همچنانكه روز بعثت رسول خدا را بزرگ ميداريم .

2) در بزرگداشت حادثه غدير احاديث زيادي از معصومين (عليهم السلام ) نقل شده است . براي نمونه به قسمتي از خطبه غديريه حضرت علي (عليه السلام ) اشاره مي شود. آن حضرت در رابطه با اين روز تاريخي اسلام فرمود : « رحمت خدا بر شما باد. پس از پايان اين تجمع به خانه ها برگرديد و به خانواده هاي خود وسعت و گشايش دهيد. به برادران خود نيكي كنيد و خداوند را بر نعمتي كه ارزاني كرده است سپاس گوييد. از نعمت الهي به يكديگر هديه دهيد آنگونه كه خداوند بر شما منت نهاده و پاداش آن را در اين روز چندين برابر عيدهاي گذشته و آينده قرار داده است . نيكي در اين روز ثروت را مي افزايد و عمر را طولاني مي كند ابراز عاطفه و محبت به هم در اين روز موجب لطف خدا مي شود. تا مي توانيد در اين روز خرج خانواده و برادرانتان كنيد و در برخوردها و ملاقات ها شادماني و سرور نمائيد . (3 )

3) شيعه به ماجراي غدير تنها به ديده واگذاري خلافت و به عنوان يك مسئله تاريخي نمي نگرد بلكه به نص صريح قرآن اسلام را بدون ولايت ائمه (عليهم السلام ) ديني ناقص مي داند. آيه اكمال نشان مي دهد همان طور كه در قيامت تنها دين اسلام از آدميان پذيرفته مي شود اسلام كساني نيز كه ولايت حضرت علي (ع ) را قبول ندارند كامل ندانسته و لذا مورد پذيرش و رضاي پروردگار نخواهد بود. شيعه امامت را هرگز به زمامداري محدود نمي داند بلكه لازمه امامت پذيرش مقام علمي اهل بيت (عليهم السلام ) به عنوان تنها آگاه به علوم قرآن و سنت نبوي است . چرا كه فقط آنانند كه قرآن و سنت را بي كم و كاست مي شناسند و به درستي به ديگران ياد مي دهند. پيامبراكرم (صلي الله عليه و آله و سلم ) در تفسير آيه « واعتصموا بحبل الله جميعا و لاتفرقوا » سوره عمران فرمود : ريسمان خدا كه بايد به آن تمسك بجوئيد علي و اهل بيت اويند . (4 ) و در جاي ديگر نيز حضرت علي (عليه السلام ) خدمت رسول گرامي اسلام (صلي الله عليه و آله و سلم ) عرض كرد : اي رسول خدا فرقه نجات يابنده كدام است پيامبر فرمودند : آنهايي كه روش تو و ياران تو را دارند و به آن تمسك مي جويند . (5 )

4) رسول خدا(صلي الله عليه و آله و سلم ) پس از بيان خطبه خود و انتصاب حضرت علي (عليه السلام ) به جانشيني خويش فرمودند : « اين سخن را بايد حاضران در اين مكان به ديگر افرادي كه در اين جان نيستند برسانند. » بدون ترديد موضوع امامت حضرت علي (عليه السلام ) به طوري جدي از اهميت بالايي نزد پيغمبر برخوردار بوده است به گونه اي كه حاضر نبودن در آن روز و در آن مكان خاص عذري براي ندانستن و نپذيرفتن سخنان رسول خدا نيست . اين پيام همه مسلمانان را در برمي گيرد و مرز زمان را در مي نوردد همانگونه كه امروزه ما نيز مخاطب عبارات آن حضرت مي باشيم .

روش و مشي همه ائمه هدي (عليهم السلام ) هموار به امر خطير امامت و ابلاغ حاضران به غايبان اشاره دارد. براي نمونه خود حضرت اميرالمومنين (عليه السلام ) در موارد مختلف به اين وظيفه عمل كرده اند. از جمله در مسير شام هنگامي كه ايشان عازم صفين بودند خطبه اي بيان فرمودند و ضمن اشاره به رخداد غدير فرمودند : « مگر نميدانيد كه بيعت با من هم بر شاهدان و هم بر غايبين واجب و لازم شده است . » (6 )

5) رسول گرامي اسلام (صلي الله عليه و آله و سلم ) در ضمن خطبه مهم غدير به امامت دوازده امام بعد از خود پرداخته و آنرا به مردم رسما وعلنا اعلام كرده است . در اين روز عظيم تاريخي پيامبر عظيم الشان اسلام جانشيني امامان را از سوي خدا و رسول در حلال و حرام و در جميع علوم اعلام فرموده و سپس نتيجه گرفتند كه هركس در اين امر شك كند مورد غضب الهي است . (7 )

برخي سخنان پيامبر در مورد دوازده امام معصوم (عليهم السلام ) كه در روز غدير فرمودند به شرح زير است :

▪ من صراط مستقيم خداوندم كه خداوند شما را به پيروي از آن فرمان داده است و بعد از من علي و سپس فرزندانم از نسل اويند هم آنان كه امامان هدايت كننده به سوي حقند.

▪ امامت در نسل من از فرزندان علي است تا روز قيامت كه خدا و رسولش را ملاقات مي كنيد .

▪ قرآن به شما مي گويد كه امامان بعد از علي فرزندان او هستند و من هم به شما معرفي كردم كه امامان از نسل من و او هستند.

6) يكي از مباحث و موارد بسيار مهمي كه پيامبر گرامي در خطبه خويش در غديرخم به آن پرداختند موضوع ظهور حضرت مهدي (عجل الله تعالي فرجه الشريف ) در آخر الزمان است و اين در حالي است كه آن خطبه حدود 250 سال قبل از تولد امام عصر(عجل الله تعالي فرجه الشريف ) ايراد گرديده است . اين مسئله نشان از اهميت موضوع مهدويت و ضرورت اعتقاد به آن در دين اسلام دارد.

پيامبر در آن خطبه فرمودند : نور از طرف خداوند در من و سپس در علي و نسل او تا مهدي قائم (عجل الله تعالي فرجه الشريف ) قرار داده شده است و مهدي حق خداوند را و هر حقي را كه براي ماست خواهد گرفت و خاتم امامان مهدي قائم از ماست .

7) تاريخ گواه است معاويه كه حكومت شام را در اختيار داشت مي دانست كه حضرت علي (عليه السلام ) ميدان را براي حيف و ميل بيت المال مسلمانان را به وي نخواهد داد و از سويي تابعيت از مولا را نيز نمي پذيرفت . و به ناچار بناي مخالفت با حضرت را در پيش گرفت . معاويه در سب و ناسزاگويي حضرت علي (عليه السلام ) اصرار مي ورزيد و تا زنده بود از آن دست برنداشت . او با تطميع پاره ايي از راويان و صحابه هاي معلوم الحال احاديثي به نام حضرت رسول خدا بر ضد حضرت علي (عليه السلام ) جعل كرد و صريحا اعلام كرد كه به خدا سوگند دست از اين كار برنمي دارم تا كودكان با اين عادت بزرگ و بزرگان با آن پير شوند تا آنجايي كه او را به نيكي ياد نكند. اين عمل آنچنان رايج شد كه در كليه ممالك اسلامي در خطبه هاي نمازجمعه و منابر و در تعقيب نمازهاي جماعت حضرت علي (عليه السلام ) را سب و لعن مي كردند.

زمخشري در ربيع الابرار مي نويسد كه در روزگار بني اميه بيش از هفتاد هزار منبر بوده كه در روي آن به اميرالمومنين علي (عليه السلام ) لعن مي شد. اين عمل تا زمان خلافت عمربن عبدالعزيز ادامه داشت . بي سبب نيست هنگاميكه حضرت اميرالمومنين را در محراب عبادت به شهادت رساندند برخي مي گفتند آيا حضرت نماز نيز مي خوانده است .

اين اوج مظلوميت انساني وارسته و امامي منصوب از طرف خداوند است . در مقابل اين همه ستم و ظلم كه نسبت به امام معصوم و جانشين پيغمبر شده است آيا شيعيان و پيروان آن حضرت حق ندارد براي جبران بخشي از آن ستم ها و مظلوميت ها به حادثه غدير نظر ويژه داشته باشند

8) از منظر شيعه پرداختن به غدير و حضرت علي (عليه السلام ) صرفا پرداختن به يك واقعه تاريخي و يك شخص نيست . بلكه مهمتر از آن معرفي يك الگوي حكومتي كامل و بي نقص به بشريت در تمام دنياست و معرفي شخصيتي است كه بقول جرج جرداق مسيحي كشتن او خيانت به تمام بشريت بوده است . او مي گويد; اي دنيا چه مي شد اگر همه نيروهايت را در هم مي فشردي و شخصيتي مانند علي را با آن عقل و قلب و زبان و شمشير نمودار مي كردي يا بقول دكتر تيجاني اگر براي علي ميسر شده بود كه سي سال طبق سيره پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم ) بر مردم حكومت كند همانا اسلام امروز جهان را فراگرفته بود و عقيده متين و محكم در قلوب مسلمانان جايگزين شده و فتنه هاي كوچك و بزرگ رخ نمي داد و نه كربلايي مي بود و نه عاشورايي . اگر همانطور حكومت ساير ائمه كه پيامبر آنان را به نام وصي خود قرار داده بود ادامه مي داشت جز مسلمانان ملتي بر روي زمين وجود نداشت و دنيا نه چنين بود كه امروز مشاهده مي كنيم و زندگي ما به معناي واقعي اش زندگي انساني بود.

و جبران خليل جبران از علماي مسيحيت در اين باره مي گويد : علي بن ابيطالب شهيد عظمت خويش شد او از دنيا رفت در حالي كه نماز بر زبانش جاري و دلش از شوق خدا لبريز بود مردم عرب حقيقت مقام او را درك نكردند تا گروهي از مردم كشور همسايه آن (ايران ) برخاسته اين گوهر گرانبها را از سنگ تشخيص دادند و او را شناختند. مقام و شان او در بصيرت و بينايي مانند پيغمبران بود.

البته جاي تاسف دارد كه در بزرگداشت اين حادثه مهم و روز تاريخي غدير در بعضي محافل مذهبي و حتي گاهي در رسانه ملي بجاي جا انداختن « غدير » بعنوان يك مدل حكومتي كامل كه در صورت اجراي آن سعادت كامل دنيا و آخرت بشريت را تضمين مي كند به مراسمي كه نتيجه اي جز محدود نمودن شعاع اين واقعه و كوچك كردن اين حادثه عظيم الهي ندارد اكتفا مي گردد.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

پي نوشتها:

1 ـ خطبه غدير ـ بحارالانوار ج 27 ص 201

2 ـ خطبه غدير

3 ـ مصباح المتهجد ـ 524

4 ـ صواعق المحرقه ـ 931

5 ـ الاصابه في تمييزالصحابه ج 2 ص 174

6 ـ بحارالانوار ج 32 ص 388

7 ـ كفايت الطالب ـ 214 و حليه الاوليا 8611 (اهل سنت )

1) روزنامه جمهري اسلامي