عصر شيعه ـ اين سؤال گاهى به طريق ديگرى نيز مطرح مى شود كه چرا حكومت عدل جهانى در پايان تاريخ واخر الزمان اجرا مى گردد؟ آيا اين امر اتفاقى است يا اينكه وجه ودليلى دارد؟ مى گوييم: تكامل فرد ودر نتيجه ايجاد مجتمع كامل ونيز دولت وحكومت عدل در جامعه با دو عامل اساسى تحقق پذير است:
۱ – عامل خارجى: به اين معنا كه هر فرد از افراد جامعه، معناى عدل وكمالى را كه هدف خلقت در اوست بداند ونيز راهى را براى رسيدن به ان بيابد، واز انجا كه فهم بشر قاصر از درك اين امور است لذا بشر در طول تاريخ محتاج به انبيا براى هدايت ورسيدن به اهداف خود بوده است.
۲ – عامل داخلى: كه همان شعور بشر به اين مسئوليّت وهدف بزرگ است. لذا براى رسيدن به هدف، تحقق اين عامل داخلى در وجود انسان لازم است. اين شعور به مسئوليّت تحقق نمى يابد مگر به اينكه:
الف. عقل، اهميّت اطاعت خداوند وخضوع وخشوع نسبت به او را درك كند.
ب. بداند كه اطاعت خدا ضامن حقيقى براى سعادت خود وجامعه وايجاد عدل مطلق در جامعه خواهد بود.
ج. حقيقت عدل وقسط واثار وبركات ان را بداند.
اين عامل داخلى با انواعش از چند طريق قابل پياده شدن است:
۱ – اينكه اين ايمان واخلاص در افراد جامعه به صورت معجزه تحقق يابد.
اين احتمال با قانون معجزات منافات دارد، زيرا معجزه طريق انحصارى است، در حالى كه براى رسيدن به نتيجه وهدف راه هاى ديگر غير از طريق معجزه وجود دارد. ونيز با اختيار انسان – كه كمال او در گرو ان است – منافات دارد.
۲ – بشر بدون جبر وبا تجربه وارشاد به سطحى عالى از فهم وشعور برسد تا بتواند ان هدف عالى را با رهبرى الهى پياده كند.
با ملاحظه حالات وخصوصيات بشر پى مى بريم كه هنوز انسان به ان سطح عالى از فهم وشعور براى رسيدن به اين هدف كامل نرسيده است، زيرا بشر از ابتداى خلقت، دو شرط اساسى از شرايط تطبيق عدل كامل را نداشته است:
الف. شناخت عدل به صورت كامل.
ب. امادگى براى فداكارى در راه تطبيق وپياده كردن عدالت بعد از شناخت ان.
اگر بر فرض، بشر شرط اوّل را دارا باشد، هنوز امادگى كامل براى شرط دوّم را پيدا نكرده است. ولذا حتى در عصر صحابه رسول اكرم كه ان را بهترين عصر مى دانند ان حضرت مشكلاتى با صحابه در زمينه فداكارى انان در راه اسلام داشته است.
خداوند متعال در اعتراض به جماعتى از صحابه مى فرمايد: (يا ايُّهَا الَّذِينَ امَنُوا ما لَكُمْ اذا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِى سَبِيلِ اللَّهِ اثّاقَلْتُمْ الَى الارْضِ ارَضِيتُمْ بِالحَياةِ الدُّنْيا مِنَ الاخِرَةِ فَما مَتاعُ الحَياةِ الدُّنْيا فِى الاخِرَةِ الّا قَلِيلٌ)؛(۱۸) (اى كسانى كه ايمان اورده ايد! چرا هنگامى كه به شما گفته مى شود: به سوى جهاد در راه خدا حركت كنيد بر زمين سنگينى مى كنيد (و سستى به خرج مى دهيد) ؟! آيا به زندگى دنيا به جاى اخرت راضى شده ايد؟! با اينكه متاع زندگى دنيا، در برابر اخرت، جز اندكى نيست).
حال به اين نتيجه مى رسيم كه بشر تاكنون به شروط اساسى براى تشكيل حكومت جهانى دست نيافته وزمينه را براى ظهور فراهم نساخته است.
سيد رضا صدررحمه الله مى گويد: (روزى خواهد رسيد كه بشر قابليت پيدا كند كه دادگسترى توانا وبينا بر او حكومت كند وقابليّت پيدا كردن بشر براى چنين حكومت عبارت است از تكامل او. بشر تكامل نيافته شايستگى ولياقت حكومت عدل را ندارد وان را نمى پذيرد، واگر با جبر وزور بر او تحميل شود نقض غرض خواهد بود. جبر وزور ظلم است وظلم نردبان عدل نخواهد بود. عدلى كه به وسيله ظلم برقرار شود عدل نيست، هر چند نام عدل بر ان گذارند. بشر تكامل نيافته حاكم عدل را نمى پسندد ودوست مى دارد كه او بركنار شود. حضرت على عليه السلام مى فرمايد: (اين مردم از من ملول شده اند ومن هم از انها ملول هستم)، سپس در حقّ انها نفرينى كرده، فرمود: (خدآيا مرا از اينها بگير). حكومت عدل بايستى با رضايت خلق برقرار شود، وان وقتى است كه بشر خواستار ان باشد. بشر وقتى خواستار حكومت عدل مى شود كه خوى حيوانى تحت فرمان خوى انسانى او قرار گيرد).(۱۹)
در روايات نيز به جهتى ديگر اشاره شده است.
امام باقر عليه السلام فرمود: (دولتنا اخر الدول ولن يبقى اهل البيت لهم دولة الّا ملكوا قبلنا لئلّا يقولوا اذا راوا سيرتنا اذا ملكنا سرنا مثل سيرة هؤلاء وهو قول اللَّه عزّ وجلّ: (وَالعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ)؛(۲۰) (دولت وحكومت ما اخرين دولت ها وحكومت هاست. حكومت براى هيچ اهل بيتى باقى نمى ماند مگر اينكه قبل از ما به حكومت رسيده وان را به نهايت رسانده است، به جهت انكه هر گاه سيره ما را در حكومت مشاهده كردند نگويند: اگر ما نيز مالك وعهده دار حكومت بوديم اين چنين حكومت مى كرديم. اشاره به اين معناست قول خداوند متعال كه مى فرمايد: (وعاقبت براى پرهيزگاران است)).
پي نوشت:
(۱۸) سوره توبه، ايه ۳۸٫
(۱۹) راه مهدى عليه السلام، ص ۵۴٫
(۲۰) الغيبة، طوسى، ص ۴۷۲؛ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۳۲، ح ۵۸٫
منبع» وبلاگ ظهور